Cumhurbaşkanı tarafından 18 Mart 2020 tarihinde açıklanan Ekonomik İstikrar Kalkanı paketi çerçevesinde Nisan, Mayıs ve Haziran ayı kredi taksitlerinin 3 ay erteleneceğine ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Açıklamalar üstüne bu ertelemelerin hangi bankaları kapsadığı ve nasıl gerçekleşeceği konusunda tartışmalar ortaya çıkmıştır.
Açıklamaların Hukuki Niteliği
Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan Ekonomik İstikrar Kalkanı paketi, tavsiye niteliğinde bir karar olup mevzuat değişikliği olarak değerlendirilemeyecektir. Bu sebeple bankadan bankaya uygulamalar değişmekte, yeknesak bir uygulama bulunmamaktadır. Ancak Korona virüsü dolayısı ile çoğu banka bu tavsiyeye uymakta, kredi ödemelerinin ertelenmesi değişik koşullarda da olsa sağlanabilmektedir.
Kredi Destek Paketinin İçeriği
Yukarıda da açıklandığı gibi paket, tavsiye karar şeklinde düzenlendiğinden durumu Ticaret alandaki değişiklikler açısından en iyi özetleyen kaynak Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin derlemesidir.
Pakette kredi ödemeleriyle ilgili olarak iki madde dikkat çekmektedir. Bu maddeler; Kovid-19 salgını sebebi ile nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi anapara ve faiz ödemelerinin asgari 3 ay öteleneceği ve gerektiğinde ilave finansman desteği sağlanabileceğine ilişkin madde ile Korona virüs dolayısıyla Nisan, Mayıs, Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep” notunun düşüleceği maddesidir.
Faize İlişkin Açıklamalar
Pakette, ertelenecek kredilerin faizleri ile ilgili bir açıklama bulunmadığından her bankanın faizlere ilişkinin uygulaması kendine özgü olabilmektedir. Uygulama, genellikle erteleme yapılan dönemde oluşan anaparanın gün sayısından kaynaklı faiz ve varsa vergilerin ilk kredi taksit ödemesine yansıtılması şeklinde görülmektedir.
Faiz ile ilgili destek verme uygulaması şu an için sadece KOSGEB kapsamındaki kredilerde geçerlidir. KOSGEB destekli alınan krediler de 3 ay ertelenebilecek ve bu ertelemeden kaynaklanacak maliyet KOSGEB tarafından karşılanacaktır. Bu uygulamada da görülmektedir ki; kredi kullanıcısına destek faizinin üstlenilmesi şeklinde gerçekleşmektedir. Banka’nın faiz işletmemesi ya da faiz almaması gibi bir durum söz konusu değildir.
Kredi desteği kapsamında; Ziraat Bankası, Halkbank ve Vakıfbank; başta KOBİ'ler olmak üzere kurumsal ve ticari ölçekteki firmaların kredi ödemelerini erteleyeceklerini açıklamıştır.
Kredi desteğinin; 6 ay anapara ve faiz ödemesiz, toplam 36 ay vadeli ve yıllık yüzde 7,5 faiz oranlı olacağı planlanmıştır.
Üç kamu bankası tarafından yapılan ortak açıklamada, herhangi bir sektör ayrımı gözetilmeksizin salgından ekonomik olarak olumsuz etkilenen tüm firmaların kredi desteğine başvurabileceği belirtilmiştir. Ancak firmaların şubat sonu itibarıyla kayıtlı çalışan sayılarında azaltma yapmamaları şart koşulmuştur.
Bankaların Destek Paketleri ve Kapsamı
Ziraat Bankası Destek Paketi:
31 Mart'ta ödenmesi gereken taksit, faiz ve anaparasını ödeyemeyen firma ve bireysel müşterilerin ödemeleri ertelenecektir.
Banka ayrıca, personel maaşlarını Ziraat Bankası üzerinden ödeyen firmalara aylık personel maaş gideri kadar ilave limit imkanı verecektir.
Ziraat Bankası, ödeme sorunu yaşayan müşterilerinin mevcut kredilerini 6 aya kadar ödemesiz dönem olmak üzere, turizm gibi dönemsel faaliyeti olan sektörlerde ise 12 aya kadar ilave süre tanımak suretiyle uygun vadeli yapılandırıcaktır.
VakıfBank Destek Paketi:
Banka, firmaların 30 Haziran'a kadarki tüm kredi taksitleri ve ödemeleri konusunda esneklik sağlayacak ve işletmelere 3 aylık maaş gideri kadar uzun vadeli kredi kullandıracaktır.
Halkbank Destek Paketi:
Halkbank; Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklaması doğrultusunda esnaf ve sanatkarların kullandıkları krediler özelinde, nisan mayıs ve haziran aylarında vadesi gelecek olan anapara ve faiz ödemelerini, ödeme vadelerinden itibaren 3 ay süreyle faizsiz olarak erteleyecektir.
31 Mart'a kadar taksit, faiz ve anaparasını ödeyemeyen firmalar ile bireysel müşteriler, bu döneme dair ödemelerini erteleyebilecektir.
Müşteriler, 6 aya kadar ödemesiz dönemle kredilerini uygun vadeli yapılandırabilecek, Turizm gibi dönemsel faaliyeti olan sektörlerde ise 12 aya kadar uzatılabilecektir.
Likide ihtiyacı bulunan esnafa Kredi Garanti Fonu'ndan çekilen 50 milyar TL'den destek verilecektir. Ödeme güçlüğü çeken firmaların kredi siciline ise ''mücbir sebep'' notu düşülecektir.
Halkbank esnaf ve sanatkarlara 25 bin TL nakit kredi, 25 bin TL ticari kart desteği verecektir.Paket kapsamında esnaf ve sanatkârlara yüzde 4,5 faiz oranı ile 25 bin TL limitli İşletme Kredisi ve Paraf Esnaf Kart ürünleri sunulacaktır.
Özel Bankalardan destek paketi açıklayanlardan bazıları ise;
İş Bankası,
Salgında olumsuz etkilenenlere sektör ayrımı olmaksızın ödemesiz dönem dahil olmak üzere destek verilecektir.
Maaş anlaşmalı olsun olmasın banka müşterilerinin önümüzdeki 3 aya ait maaş ödemelerini herhangi bir istihdam azaltımı yapmamaları kaydıyla gerekirse ilave limit tahsisi suretiyle ödenmesine katkı sağlanacaktır.
Sağlık ve gıda başta olmak üzere, müşterilerin alışveriş anında ihtiyaç duyması vehalinde kredi kartı limitlerinde artırıma gidilecek POS ve Ödeme Kaydedici Cihaz (ÖKC) ücretleri 3 ay boyunca ertelenecektir.
Denizbank,
ATM’lerden kart veya QR Kod ile günlük para çekme limiti ücretsiz 5000 TL’ye kadar yükseltilecektir.
İş Bankası, Denizbank ve Akbank, müşterilerin 30 Nisan’a kadar olan anapara, faiz ve taksit ödemelerini talep olması halinde mevcut koşullarla 30 Haziran’a kadar ötelenebilecektir.
Ayrıca Denizbank ve Akbank, müşterilerin ortak ATM’lerde para çekme, yatırma, bakiye görüntüleme ve kredi kartı borcu ödeme gibi işlemleri 30 Nisan’a kadar ücretsiz hale getirilmiştir.
Kredi Notuna İlişkin Açıklamalar
Bu erteleme süreci kapsamında akıllara gelen başka bir soru da ödenmeyerek ertelenen kredi sonucu kredi notunda meydana gelecek değişimdir. Pakette yalnızca Korona virüsten etkilenen firmaların Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşmesinin sicillerine mücbir sebep kapsamında işleneceği belirtilmiştir. Yani bu aylarda virüsten sebebiyle temerrüde düşen firmaların kredi notları etkilenmeyecektir.
26.03.2020 tarihli Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında çıkan 7226 Sayılı Kanun’un 48. Maddesi de kredi notu ile ilgili bir düzenleme getirmektedir. Madde, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na geçici madde eklemektedir.
MADDE 48 – 22/1/2009 tarihli ve 5834 sayılı Karşılıksız Çek ve Protestolu Senetler ile Kredi ve Kredi Kartları Borçlarına İlişkin Kayıtların Dikkate Alınmaması Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Anapara ve/veya taksit ödeme tarihi 24/3/2020 tarihinden önce olup da; kullandığı nakdî ve gayrî nakdî kredilerinin anapara, faiz ve/veya ferilerine ilişkin ödemelerini aksatan gerçek ve tüzel kişilerin, ticari faaliyette bulunan ve bulunmayan gerçek kişilerin ve kredi müşterilerinin karşılıksız çıkan çek, protesto edilmiş senet, kredi kartı ve diğer kredi borçlarına ilişkin 5411 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesi hükmü uyarınca kurulan Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi nezdinde tutulan kayıtları, söz konusu borçların ödenmesi geciken kısmının 31/12/2020 tarihine kadar tamamının ödenmesi veya yeniden yapılandırılması halinde, bu kişilerle yapılan finansal işlemlerde kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar tarafından dikkate alınmaz.
(2) Kredi kuruluşları ve finansal kuruluşların birinci fıkra hükmü uyarınca mevcut kredileri yeniden yapılandırması veya yeni kredi kullandırması, bu kuruluşlara hukuki ve cezai sorumluluk doğurmaz.”
Maddeden de anlaşılacağı üzere 24.03.2020 tarihinden önce olup da aksatılan kredi ödemelerinin geciken kısmının 31.12.2020 tarihine kadar tamamının ödenmesi ya da yeniden yapılandırılması hallerinde kredi notuna etki etmeyecektir.